Laatst vroeg iemand in een WhatsApp-groep mij: “Wat kunnen wij doen om minder plastic te gebruiken?”

Interessante vraag.

Je krijgt een nog interessanter antwoord: “Waarom zou je dat willen?”

Oké, niet echt een antwoord, weer een vraag.

Kijk, ik ben een holistisch visionair die niet bang is om het anders te doen.

Ik verdiep me nu zo’n acht jaar in deze materie. De laatste vier jaar onderzoek ik de psychologisch aspecten van het milieuprobleem rondom plastic. Ik ontdekte dat onze psychologische weeffouten bij nagenoeg alle milieuproblemen om de hoek komen kijken. Ik hou me dan ook niet bezig met de 17 Sustainable Development Goals van de UN, ik houd me bezig met het meta-SDG.

Als we dankzij deze psychologische inzichten het plastic-probleem oplossen, dan zou het zo maar kunnen dat we alle milieuproblemen kunnen oplossen. Of dat we daar grote klappen gaan maken.

Even terug naar mijn vraag: “Waarom wil je minder plastic gebruiken?”

Is plastic een probleem?

Je zit dit momenteel te lezen op een apparaat dat zonder plastic niet zou kunnen bestaan. Plastic is dus op zich geen probleem.

De enorme hoeveelheden plastic dan? We produceren elk jaar een hoeveelheid plastic die evenveel weegt als het totale gewicht van de gehele mensheid bij elkaar. Enorm veel dus. Veel van dat plastic is single used plastic. Plastic dat we één keer gebruiken en daarna in de vuilnisbak flikkeren. Dat gaat de verbrandingsoven in. Of het wordt met een beetje geluk -de afvalverwerking doet aan nascheiding- er uit gehaald en hergebruikt. Dat verbranden van het plastic is jammer, want dat is einde oefening voor deze waardevolle grondstof. Daarom gaan ook steeds meer mensen plastic scheiden. Maar ik zie nog steeds geen probleem wat plastic betreft.

Wanneer wordt plastic een probleem?

Als het op straat terechtkomt.

Of in de natuur bij gebrek aan asfalt. Maar dat is een kwestie van tijd met onze huidige regering 🙂

Plastic heeft drie geweldige eigenschappen:

• Het is heel goedkoop te maken
• Het is licht
• Het is beresterk (duurzaam dus)

Plastic heeft drie enorme nadelen:

• Het is heel goedkoop dus na gebruik gooien we het gemakkelijk weg
• Het is licht dus als het op straat ligt waait het gemakkelijk in een slootje, kanaal, rivier
• Het is beresterk dus overleeft het met gemak een reis van jaren en duizenden kilometers tot het niet verder kan omdat het gevangen zit in een grote draaikolk, een gyre: The Great Pacific Garbage Patch

Cruijff zou zeggen: elk voordeel heb z’n nadeel.

Zo wordt de Plastic Soep veroorzaakt. Door mensen die plastic op straat achterlaten. En zo komt er dus jaarlijks 8.000.000.000 kilo aan plastic in onze oceanen bij. Vanuit het binnenland, niet van stranden of van de scheepvaart. Ook al dragen die ook hun steentje bij.

Het heet niet voor niets ‘soep’: onze kinderen gaan het eten. Het komt in de voedselketen. Dit laatste mocht ik van wetenschappers nooit roepen. Het was nog niet bewezen dat het in de voedselketen komt. Dat duurde nog tot 2013 (zie hier). Maar ik deed het lekker toch: roepen. Je bent niet voor niets holistisch visionair.

Wat zijn dat voor mensen, die plastic op straat achterlaten? Zijn dat mensen die zich milieu-verantwoordelijk gedragen? Nee.
Mensen die het milieu belangrijk vinden gaan nu minder plastic kopen. Prima, goed zo!
Maar komt er daardoor minder plastic op straat? Nee.
Wordt de Plastic Soep dus minder groot? Nee.

Maar wat dan te doen om het plasticprobleem het hoofd te bieden?

Statiegeld invoeren?

Ja, dat is een heel goed systeem om in elk geval alle flesjes en blikjes uit het zwerfafval te weren. Maar al het zwerfafval zal er niet mee verdwijnen. Geld is een extrinsieke prikkel om iets aan het probleem te doen. Extrinsieke prikkels zijn bijna altijd tijdelijke prikkels.

Er is een veel mooiere, eenvoudigere oplossing: intrinsieke motivatie. Bekijk dit prachtige filmpje over intrinsieke motivatie eens. Als we voor intrinsieke motivatie gaan bestaat de kans dat we de belangrijkste les in de geschiedenis van de mensheid leren. Maar dat vertel ik straks.

Wat kunnen we nog beter doen dan statiegeld invoeren?

Biologisch afbreekbaar plastic?

Dat zal in sommige gevallen zeker helpen. Ook hier kleven echter nadelen aan. Ik noem er een paar:

• Mensen laten het nog gemakkelijker op straat achter. Het is immers afbreekbaar. Als er ergens veel troep ligt zullen mensen daar ook sneller normaal plastic bij gooien
• Het is nauwelijks afbreekbaar in de koude, donkere, zuurstofarme oceaan
• Als iemand biologisch afbreekbaar plastic bij het gewone plastic doet in de Plastic Heroes bakken, dan kan de hele partij afgekeurd worden

Maar wat kunnen we dan doen?

Op zoek gaan naar de schuldige en die aan de schandpaal nagelen?

Als ik iets geleerd heb in de tijd dat ik me actief met duurzaamheid bezig hou -noem me alsjeblieft geen activist- is het dat als je je ergens tegen verzet, je verzet terug kunt verwachten.
Ik heb me hier in het verleden zelf ook schuldig aan gemaakt. Ik heb me in het verleden laatdunkend uitgelaten over Nederland Schoon, Coca-Cola, de verpakkingsindustrie, sommige politici en beleidsmedewerkers. Ik heb aan allen reeds persoonlijk mijn excuses aangeboden. Wijzen naar anderen polariseert. Als je iemand vertelt wat hij fout doet zal hij zich afwenden of verzetten. Als je opzoek gaat naar welke doelen je gemeenschappelijk hebt en je gaat samenwerken, dan kun je over de verschillen in gesprek gaan. Een tijdje geleden bezocht ik de tentoonstelling “We have a Dream…” in de nieuwe kerk in Amsterdam en onderstaande foto raakte me diep:

Zullen we gewoon doen wat iedereen roept dat we moeten doen?

Het probleem bij de bron aanpakken.

Waarschuwing vooraf: Als je nog niet dacht dat ik gek was dan komt dat nu wel:

Ruim dan één stukje plastic zwerfafval per dag op.

That’s all, folks!

Meer hoef je niet te doen. 

Simpel toch? En daar ligt precies het probleem: de manifestatie van onze psychologische weeffout. Met een duur woord wordt dit ook wel paradigma genoemd. We geloven dat iets kleins doen geen zin heeft.

Vreemd. Het bewijs dat het andersom is ligt op straat: zwerfafval. Achtergelaten door iemand die dacht dat ene stukje kan geen kwaad. Daardoor komt er 8.000.000.000 kilo per jaar bij in onze oceanen. Zie hier de bron: mensen die dagelijks iets kleins doen waarvan ze denken dat het te klein is om een verschil te maken.

Doe dus dagelijks iets kleins waarvan je denkt dat het te klein is om een verschil te maken. Maar dan iets goeds.

Ik zal het eens voorrekenen: Stel dat alleen ouders die hun kinderen een gezonde planeet gunnen één stukje per dag opruimen. De ene dag een snoepwikkeltje van 1 gram, de andere dag een petflesje van 24 gram. Gemiddeld 12,5 gram per dag. Laten we eens pessimistisch stellen dat maar 25% van de mensen kinderen een gezonde planeet gunt en bereid is daar één seconde per dag iets voor te doen. Belachelijk weinig natuurlijk, 25%, natuurlijk wensen veel meer mensen de volgende generatie ook een gezonde planeet. Maar gewoon om even aan de veilige kant te zitten.

25% van 7 miljard is 1,75 miljard mensen. Die rapen elke dag 12,5 gram op. Dat is dan

1.750.000.000 x 0,0125 kilo x 365 dagen = 8.000.000.000 kilo

Natuurlijk zijn er veel meer mensen die kinderen een schone planeet gunnen. We ruimen al snel meer dan acht miljard kilo per jaar op. Bovendien heb je van die A-sociale mensen -niet te verwarren met asociale mensen- die meer dan een stukje per dag opruimen. Ik ben er zelf één. Terwijl er in Nederland niet genoeg ligt voor een kwart van de bevolking. Je hoeft dus ook niet alles opruimen, laat ook iets voor iemand anders liggen.

Ik stop al mijn tijd, frustratie, talent, hoop en liefde hierin om dit te realiseren. Waarom? Omdat ik het holistische visioen heb dat als we het plasticprobleem op deze manier oplossen -mensen die bijna niets doen in plaats van niets- we de grootste en belangrijkste paradigma-shift in de geschiedenis van de mensheid mee gaan maken.

Het nieuwe paradigma is dan “Wat ik doe is nooit te klein om het verschil te maken”. Wat zou dat betekenen voor al die andere milieuproblemen?

Als al die mensen die nu niets doen, bijna niets gaan doen gaan mijn en jouw kinderen een prachtige toekomst tegemoet.

Kijk op Plastic Madonna wat mijn plan is om dit te realiseren en hoe jij kunt helpen.  Bijvoorbeeld door € 1 euro te doneren. Denk je dat één euro te klein is om een verschil te maken dan mag € 11, € 111 of € 1111 ook 🙂

Ja maar

• moeten we niet de zwerfafvalveroorzakers aanpakken? Dat is anderen proberen te veranderen. Verander jezelf en de wereld is veranderd. Bovendien merk ik dat dit de beste manier is om de veroorzaker te laten stoppen.
• het is vies. De telefoon waarop je dit leest bevat meer bacillen dan het gemiddelde stukje zwerfafval. En dat geldt ook voor geld.
• het is de schuld van de plastic-industrie. Wie koopt het? Wie gooit het op straat? Wie loopt er langs zonder één stukje op te ruimen?
• het is de schuld van de politiek. Politici zijn niet onze leiders. Ze zijn onze volgers. Ze luisteren naar wat er in de maatschappij leeft. Anders worden ze weggestemd.
• we moeten plastic verbieden. Gooi dan nu je laptop/telefoon weg, daarna je auto en al het speelgoed van je kinderen.
• dit lukt toch nooit. Als jij, die kinderen ook een schone planeet gunt niet eens één stukje plastic op wil ruimen dan denk ik dat je gelijk hebt. Maar zo ben jij niet! 🙂

Ik geef steeds vaker lezingen en gastlessen. Mochten jullie willen dat ik eens een gastles op de school van je kinderen geef, wees dan voorbereid: ze komen met handen vol zwerfafval thuis. Neem even contact met me op.

En lezingen en presentaties voor volwassenen:

Peter Smith
Spreker en filosoof.

En kunstenaar: