The Power of One

 

20:00 Vrijdag 12 oktober 2018
Ergens in een oude leegstaande fabriek in Amsterdam Noord.

 

De eerste gasten komen aarzelend binnen. Een donkere hal, een spoor van LED-lampjes lokt hen de duisternis in. Het silhouet van een schip duikt op. In de verte een tent en een filmdecor. De lampjes dwingen een andere kant op, naar een groot omheinde ruimte. Wit. Vanachter de façade klinkt muziek, de laatste klanken van een liedje. “Is dat gospel?” Het volgende nummer blijkt Heavy Metal: “Believe in the Power of One” krast de leadzanger zo hees mogelijk.

Ik heb me verstopt. “Ik ga me voorbereiden” smoes ik tegen Rooitske, John en Liesbeth.

Ik ben bang, wil het liefst weg hier. ​

Door een gaatje spiek ik naar binnen. “Welkom” hoor ik Rooitske zeggen tegen een verse gast. “Bij de bar kunt u wat drinken. Wilt u alsjeblieft dit niet betreden?” Ze wijst naar de grillige vorm op de stelconplaten. Met een enorm LED-snoer van meer dan veertig meter hebben we het uitgelicht. “Dit is een heel speciaal stukje Aarde”.

 

Ik zie de ruimte langzaam vollopen. Meestal krijg je vlak van te voren afzeggingen: “Sorry, ik kan toch niet komen.”  Vandaag krijg ik meerdere appjes of mensen nog iemand extra mogen meenemen.  Terwijl ik de hele dag hoop dat er niemand komt.

“Waarom in hemelsnaam ben ik hieraan begonnen?”

 

Achter het scherm denk ik terug aan mijn Eureka moment. Acht jaar geleden nu. Een hete zaterdag, juli 2010. Ik stond met m’n vuisten tegenover m’n buurman.  Die dag leerde ik dat iets kleins doen ontzettend belangrijk is: het gesprek aangaan. Een echt gesprek, daarbij is luisteren naar wat de ander te zeggen heeft het belangrijkste. Het was het begin van KLEAN, het begin van een boeiende tijd. Een leerzame tijd vooral.  En van een gelukkige tijd, ik kreeg ineens heel veel vrienden.

20:10  Een mobieltje gaat over. Even later weer. “Shit, dat is de mijne.”  Mijn mobiel ligt bij de bar aan de oplader. Ik weet ook gelijk wie er belt; onze speciale gast. Die zouden we om acht uur ophalen bij de pont. Door de laatste regeldingen helemaal vergeten John te vragen haar op te halen. Ik ren onze ’tabernakel’ in, knik tegen een paar bekenden, en vraag John of hij snel naar de pont wil rijden. “Zie je wel,”denk ik als ik me snel weer verstop:

“het gaat allemaal fout.”

 

Ik ben ooit eerder zo bang geweest. In 2011 had ik het plan opgevat om een enorm beeld van zwerfafval te maken. Ik had nog nooit een groot beeld gemaakt. Mensen zeggen wel eens dat ze een stemmetje in hun hoofd hebben. Mijn stemmetje fluisterde: “Dat gaat je nooit lukken!!!”. De afgelopen zeven jaar heeft het stemmetje bijles gehad. Hij schreeuwt nu: “GAAT JE TOCH NOOIT LUKKEN!!!”
Net als zeven jaar geleden motiveert het me ook. Als het toch niet gaat lukken dan is er niets mis met het te proberen. Die schreeuwlelijk kan hoogstens ongelijk krijgen 🙂

20:22 Plastic Dreams.

De afgesproken tijd waarop ik “Plastic Dreams” mag aanzetten. Rest me nog 8 minuten voordat ik mijn “GAAT JE TOCH NOOIT LUKKEN” plan ga presenteren.  Ik klim nog snel even de ladder op. Die staat er nog van het opbouwen van de dakloze tent, niet te verwarren met een tent voor daklozen. Tabernakel noem ik onze tent. Die naam blijkt “Tent van Samenkomst” te betekenen. Toepasselijke naam dus.

 

20:30 Hartslag 150

Samen met Rooitske rol ik het lichtsnoer op en vraag iedereen om wat dichter bij het (s)preekgestoelte te komen zitten. De laatste klanken van “Plastic Dreams” echoën de hal in.
Ik zeg wat. M’n stemt galmt de ruimte in. “Het lijkt wel echt een kathedraal.” Ik voel m’n hartslag dalen.

Ik vertel hoe ik ooit ontdekt heb dat iets kleins doen godsgruwelijk belangrijk is. Terwijl ik dit vertel fladdert er een gele vlinder over het tent doek. Ik doe een poging om mijn publiek uit de droom te helpen dat ik met plastic bezig ben. Ook niet om het zwerfafval-probleem op te lossen. Het zwerfafval-probleem is namelijk allang opgelost. Bij elke lezing die ik geef doe ik een test. Telkens blijkt dat bijna iedereen wil mee werken aan deze uiterste simpele en kosteloze oplossing. Vier keer zoveel mensen dan überhaupt nodig is. Ook nu test ik het publiek. Ook nu blijken alle 42 aanwezigen iets ongelooflijk simpels te doen.

​Waarom gebeurt het dan niet?
​
Het antwoord staat in de zin hierboven: het is ongelooflijk simpel. Ongelooflijk; we geloven niet dat het zo simpel is.

Blèèèh

Geloven. Veel mensen krijgen een vieze smaak in hun mond bij dit woord. Ik ook. Het wordt geassocieerd met machtsmisbruik, indoctrinatie en onderwerping. En je denkt aan het geloven in een god. Maar geloven is zoveel meer dan dat.

Het is het machtigste ‘wapen’ ooit.

Ik vraag het publiek hoe het komt dat zo’n zwak wezentje als de mens heer en meester is geworden over onze planeet. ‘We beschikken over taal’, ‘We zijn slimmer’, ‘We kunnen samenwerken’, allemaal waar. Toch mist de belangrijkste reden. We gaan een test doen, een quiz deze keer. Dertien meerkeuze-vragen over de mensheid en de wereld.
Vragen met telkens drie mogelijke antwoorden: Het gaat slechter, we staan stil, het gaat beter. Als de quiz afgelopen is stel ik nog één vraag:

​​

We geloven dat we slimmer zijn dan onze naaste familie, de chimpansee. Als we deze vragen aan een grote groep Chimpansees zouden voorleggen zouden ze random antwoorden geven. Gemiddeld 1 op de 3 zijn goed, 4 goede antwoorden.

Hoe scoren wij mensen op deze vragen?

Is dit bewijs dat we dommer zijn dan apen? Absoluut niet. We zouden ook random antwoorden geven en dus even goed scoren als Chimpansees. Hier is iets anders aan de hand. We scoren slechter omdat we menen te weten dat het slecht gaat met de wereld. En ‘menen te weten’ is verhullende taal voor ‘geloven’.
Vervolgvraag is dan: Waarom geloven zoveel mensen dat het slechter gaat met de wereld dan hoe het werkelijk is. Daar zijn veel redenen voor. Eentje wil ik hier even uitlichten.

Bang voor keukentrapjes.

​Afgelopen zomer, de borden nog op tafel, de fles wijn bijna leeg. Mijn vrouw en ik zijn met vrienden op vakantie, hartje Frankrijk. “Zullen we een quiz doen?” stelt m’n vrouw voor. Tien minuten later hebben we dertien vragen over hoe wij denken dat de wereld ervoor staat beantwoord. Eén goed en drie goed is de score van onze vrienden. Zij zijn allebei universitair opgeleid. Ik heb kunstacademie gedaan en heb er tien goed. Zij lezen kranten en kijken regelmatig TV. Ik lees al sinds acht jaar geen krant meer en kijk al vijftien jaar geen TV meer. Schrijven de kranten onzin, is het allemaal fakenews? Absoluut niet. De nieuwsmedia maken berichten die wij mensen willen lezen. En wij mensen willen vooral weten wat er mis is in de Wereld. Media richten zich vooral op uitzonderingen.
Illustratief voorbeeld: Jaarlijks sterven er in Nederland ongeveer 3000 mensen door een val van de trap. In heel Europa zijn er 2017 68 mensen omgekomen door een terroristische aanslag. Waarom zijn we niet banger voor trappen? Dit zouden we misschien wel zijn als er elke dag op de voorpagina stond: “Vandaag weer 10 mensen omgekomen door val van trap.” Er zou alleen geen krant meer verkocht worden.

Geen kranten en geen TV wil natuurlijk niet zeggen dat je wel goed geïnformeerd bent. Ik ben behoorlijk nieuwsgierig, ik kijk veel documentaires en lees graag non-fictie boeken. Maar de echte reden waarom ik zo hoog scoorde; ik kijk veel TED-talks en had ooit de talk gezien van Hans Rosling, de schrijver van het boek waaruit deze quiz komt. Ik had dus voorkennis.

Tien redenen waarom we zo’n verkeerd beeld hebben van de wereld worden prachtig uitgelegd in het boek dat Hans Rosling hierover schreef. “Factfulness: Ten Reasons We’re Wrong About the World–and Why Things Are Better Than You Think”.
‘Een van de belangrijkste boeken die ik ooit heb gelezen.’ schijnt Bill Gates gezegd te hebben.Ik geloof er niets van, Bill spreekt geen Nederlands.

​Stapje terug.

Een stapje van 200.000 jaar. Zo rond die tijd, het kan een week eerder of later zijn geweest, wordt Homo Sapiens, de denkende mens geboren. Vergeleken met zijn naaste familieleden, de Chimpansee is het een slap wezentje. Toch wordt hij heerser over deze planeet. Ja, Sapiens heeft taal. Daardoor kan hij goed gedachten en ideeën delen met anderen. Sapiens is erg goed in samenwerken. Dat kunnen veel andere dieren ook.

Ik dacht altijd dat denken, taal en samenwerken de eigenschappen waren die Homo Sapiens tot despoot van onze Aardkloot maakten. Een ander boek, waarvan Bill Gates ook al zei dat het een van de belangrijkste boeken was die hij ooit gelezen had, liet mij beseffen dat er iets anders is wat ons onderscheidt van alle andere dieren. Iets dat zo krachtig is dat de mens, zonder het te beseffen, zijn eigen huis vernielt. De Aarde.

Dat boek heet Sapiens. Van Yuval Harari.

Wat Sapiens onderscheidt is dat hij kan samenwerken met mensen die hij niet eens kent. Hij kan zelfs samenwerken met mensen die hij nog nooit gezien heeft. De simpele reden dat hij dit kan is omdat hij over iets beschikt wat andere dieren niet kunnen: geloven.

We kunnen met mensen samenwerken omdat we geloven dat we ervoor beloond worden. Als beloning krijgen we een paar stukjes papier met cijfertjes erop gedrukt. Of een paar eentjes en nulletjes bijgeschreven op een server. We geloven dat dit waarde heeft. Als we beschaamd worden in ons geloof –we krijgen de beloofde beloning niet– geloven we in het recht. Een rechter zal beloning afdwingen. De hele wereldmaatschappij hangt van geloof aan elkaar.
We kunnen zelfs als er geen beloning tegenover staat samenwerken met mensen die we niet kennen. Als we geloven in hetzelfde doel. Dit is zelfs vele malen krachtiger. Zo krachtig dat mensen bereid zijn hun leven er aan te wijden. Tot aan hun dood.

Wubbo Ockels

Op 18 mei 2014 overlijdt Wubbo Ockels. Vlak voor zijn dood doet hij nog een keer een oproep. Ik laat dit filmpje deze avond zien.

Het is een emotionele oproep. Deze avond extra-emotioneel want zijn vrouw, Joos Ockels, is een van mijn gasten. Niet zomaar een gast, Joos is beschermvrouwe van ’the Power of One’.

Na afloop van het filmpje pakt Joos de zaal in. Ze vertelt hoezeer Wubbo is veranderd door zijn ruimtereis. Wij weten dat we op een planeet leven. Wubbo besefte dat we op een planeet leven. Tussen iets weten en iets beseffen zit een wereld van verschil. Van buiten onze dampkring ervaar je hoe kwetsbaar ons bolletje is.

 

Een prachtige toekomst

​

Ik beloof geen hemel op Aarde. En ik beloof niet dat je in de hemel komt als je gaat geloven. Wel geloof ik iets. Ik geloof dat als al die mensen die een goede toekomst voor onze kinderen (en/of dieren) willen, gaan geloven dat dit mogelijk is we een prachtige toekomst tegemoet gaan.

Natuurlijk komt er meer bij kijken dan alleen geloven. Maar door ergens in te geloven ga je vanzelf iets doen.

The Power of One gaat daar vooral over. Nu –als in nu, dit moment dus– geloven veel mensen dat iets kleins doen geen verschil maakt. Ze doen dus ook niet iets kleins.
Wat gaat er gebeuren als mensen geloven dat iets kleins doen belangrijk is?

Hieronder een filmpje dat ik gemaakt heb om dit duidelijk te maken. Het is een beetje tricky om dit filmpje te delen. Het wordt door bijna iedereen verkeerd begrepen. Misschien denk je dat ik de Ocean Cleanup belachelijk wil maken, alsof het niets voorstelt. Het tegenovergestelde is waar. Het is een prachtig en ontzettend belangrijk project. Ik heb er zelf financieel aan bijgedragen.
Pas laatst begreep ik hoe het kwam dat mensen denken dat ik de Ocean Cleanup belachelijk wil maken: Ze zijn nog van de kerk ‘iets kleins doen maakt geen verschil’.

 

Één. Het krachtigste getal in het universum

 

Het lijkt niets voor te stellen: één. Het kleinste natuurlijke getal. Toch heeft dit getal een ongelooflijke scheppingskracht. Het maakt niet uit hoeveel nullen je achter de komma zet, zodra je achter 0,00000000000000000…. een 1 zet is het gelijk oneindig maal groter dan 0. Je zou er bijna gelovig van worden.
Het is het verschil tussen iets en niets. Wiskundigen kunnen dit verschil niet in een formule vatten, natuurkundigen kunnen het niet verklaren. Maar wij mensen kunnen het doen: iets of niets. En dat zal een wereld van verschil maken, onze wereld!

Bij een geloof hoort een ritueel. Mijn ritueel is om elke dag een beetje zwerfafval op te ruimen. Ja, stiekem doe ik meer dan één stukje, wat eigenlijk A-sociaal is (niet te verwarren met asociaal): Er ligt in Nederland niet genoeg zwerfafval zodat iedereen elke dag één stukje kan opruimen.

Wil je meehelpen, meedenken, meedoen? Stuur mij een email, bel me of geef je op voor onze onregelmatig verschijnende nieuwsbrief. Dit kan rechtsonder in de footer van deze pagina.

Schoonachtend,
​Peter Smith.

Veel dank voor deze eerste avond aan John Groeneveld, Liesbeth van Schijndel, Rooitske Jorritsma voor het meehelpen organiseren. Speciale dank aan Joos Ockels. Vincent Jobse bedankt voor je communicatie advies. De foto’s zijn gemaakt door Hans Hermans, waarvoor ook veel dank.
Tweedehands winkel ‘De Lokatie‘ bedankt voor het lenen van het glaswerk, de banken en de schemerlampen. Bierbrouwerij Walhalla bedankt voor het heerlijke godennat dat we na afloop onze gasten konden inschenken.